شما می‌توانید بیماری آسم خود را کنترل کنید
آسم ازجمله بیماری‌های شایعی است که برای تمامی گروه‌های سنی از شیرخوارگی تا کهولت مشکلات زیادی را ایجاد کرده. در حال حاضر در حدود 300 میلیون نفر در سراسر جهان از این بیماری رنج می‌برند و طی 20 سال اخیر این بیماری در میان گروه‌های سنی مختلف، بخصوص کودکان افزایش چشمگیری داشته است. اگرچه آلرژی بیماری خطرناکی نیست، می‌تواند مشکلات بسیاری را برای بیماران و هزینه زیادی را برای جامعه ایجاد کند و به‌طور کلی کنترل آسم درحین سادگی احتیاج مداوم به کنترل و پیگیری دارد، که ممکن است سال‌ها طول بکشد. روز جهانی آسم وآلرژی که هرساله 6 می مصادف با 17 اردیبهشت در سراسر جهان برگزار می‌شود هم امسال به این موضوع توجه ویژه‌ای دارد. شعار امسال روز جهانی آسم وآلرژی این است: شما هم می‌توانید بیماری آسم خود را کنترل کنید.
امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی از شیوه زندگی روستایی به شهری در دنیای امروز، شاهد گسترش بیماری‌های غیرواگیر و مزمن همچون آسم و آلرژی نسبت به گذشته هستیم. از دهه 70 میلادی به بعد این افزایش در کشورهای توسعه یافته کاملا مشهود است، طوری که هرساله بین 5 تا 7 درصد به میزان شیوع آسم افزوده می‌شود.آمار شیوع آسم در کشور ما نیز رو به رشد است به نحوی که این میزان بین 5 تا 15درصد در کشور می‌رسد، به عبارت دیگر چیزی در حدود 5/6 میلیون نفر در ایران مبتلا به آسم هستند. البته این آمار در کشورهای دیگر جهان متفاوت است، به عنوان مثال در کشورهای آفریقایی میزان شیوع آسم در حدود یک درصد و در کشورهای اقیانوسیه به 35 درصد می‌رسد. آنچه نباید فراموش کنیم این نکته است که بیماری آسم، بیماری مهمی است که ممکن است باعث ناتوانی افراد بشود به نحوی که سالانه بیش از 15 میلیون نفر در جهان به همین علت دچار از کارافتادگی می‌شوند. آسم درحقیقت تنگی برگشت پذیر راه‌های هوایی است که در زمان حمله بیمار دچار تنگی مجاری تنفسی و تنگی نفس می‌شود البته آسم بیماری واگیرداری نیست اما نقش وراثت دراین بیماری اهمیت زیادی دارد یعنی در صورت وجود سابقه آسم درخانواده باید به فکر اصلاح محیط زندگی در جهت کاهش و کنترل عوامل بیماری زا باشیم.تماس محیطی با دود سیگار،تماس شغلی با آلاینده‌ها، آلودگی هوا و تغییر الگوی زندگی مردم و روی آوردن بیش از حد به زندگی شهرنشینی و دوری از طبیعت استفاده از مواد غذایی آماده که در آنها به وفور از مواد افزودنی استفاده می‌شود.از مهم‌ترین علائم آسم سرفه خشک متناوب و بازدم صدادار است که با فعالیت فیزیکی و افزایش تعداد تنفس، هوای سرد و خشک، محرک‌های هوایی، عفونت‌های ویروسی و تماس شغلی تشدید می‌شود خس خس سینه، سرفه و تنگی نفس، خمودگی و کاهش فعالیت فیزیکی از علائم ظاهری این بیماری است؛ این علائم در شب و صبح زود تمایل به شدید تر شدن دارد و از طرفی عوامل روحی و عاطفی نیز در تشدید علائم این بیماری دخالت مستقیم دارند. به طور کلی کنترل آسم درحین سادگی احتیاج مداوم به کنترل و پیگیری دارد، که ممکن است سال‌ها طول بکشد ولی دو نکته بایستی همیشه مد نظر بیماران باشد اول عمل به توصیه‌های پزشکی و دوم نحوه صحیح استفاده از داروی تجویز شده توسط پزشک. نیازهای برآورده نشده آسم کدامند؟ تشخیص: گروهی از بیماران مبتلا به آسم هیچ گاه به صورت صحیح تشخیص داده نمی شوند و در نتیجه فرصت لازم برای درمان و کنترل را نمی یابند. درمان: گاهی به علت هزینه‌های بالای درمان آسم، بیماران مبتلا، درمان کافی را دریافت نمی کنند. استفاده ناکافی از کورتون‌ها در درمان طولانی مدت می تواند یک مشکل اساسی باشد. آموزش: بیماران مبتلا گاهی نحوه استفاده صحیح از داروهای خود را نمی دانند. بهداشت محیط: مبتلایان به آسم ممکن است با انواع آلودگی‌های هوا که ممکن است بیماری آنها را تحریک نموده یا بدتر کند مواجه می شوند. کنترل کافی آسم در کشورهای در حال پیشرفت به دلایل مختلف، از جمله کمبود مراقبت‌های طولانی برای انواع مزمن بیماری و کمبود اطلاعات لازم از درمان آسم دچار مشکل می شود. لیکن مهم‌ترین مشکل در کشورهای بادرآمد کم، عبارت است از کمبود دسترسی به دارو و درمان‌های مناسب به دلیل هزینه بالا. این حساسیت از کجا می‌آید؟ اگرچه حساسیت فصلی ممکن است گریبان هر آدمی را بگیرد ولی آمارها نشان می‌دهد این بیماری، در بعضی خانواده‌ها شایع‌تر است. بنابراین زمینه خانوادگی می‌تواند دلیل بروز این بیماری باشد. به اعتقاد متخصصان علت آلرژی (حساسیت) مربوط به عکس‌العمل بدن در مقابله با آلرژن‌هایی چون خاک، گرده‌های گل و گیاه، پرز و موی حیوانات و کپک است. آلرژی درواقع واکنش بیش از حد بدن به موادی است که در حالت عادی برای بدن زیان آور نیستند. این واکنش بیش از حد توسط سیستم دفاعی بدن علیه یک ماده خاص که «پادگن» (آنتی ژن) نام دارد، صورت می‌گیرد و با تولید «پادتن» (آنتی بادی)همراه است. این واکنش‌ها آلرژی یا «افزایش حساسیت» نامیده می‌شوند و آنتی ژنی که این واکنش را برمی انگیزد آلرژن یا «ماده حساسیت زا» نام دارد. معمولاً زمینه خانوادگی و ارثی است. افراد دارای آلرژی به گرده‌های گیاهی ممکن است همزمان به میوه‌ها و سبزیجات خاص و یا افرادی به بعضی مواد غذایی مانند شیر گاو، تخم مرغ، ماهی و میگو، آجیل‌ها و مغزهای خوراکی حساسیت داشته باشند، که از آن به آلرژی غذایی یاد می‌شود . چه عاملی موجب حساسیت افراد می‌شود؟ از علل مهم افزایش حساسیت یا آلرژی فصلی، گرده‌های گل‌ها و گیاهان هستند که در اثر گرده‌افشانی ایجاد می‌شود. گرده افشانی درختانی مانند نارون، گردو، تبریزی، افرا، چنار، زبان گنجشک در اسفند ماه شروع شده و تا اواسط بهار ادامه می‌یابد، اما علوفه‌ها از ماه‌های اردیبهشت و خرداد گرده افشانی می‌کنند که تا اواسط مردادماه ادامه می‌یابد و علف‌های هرز در اواخر تابستان تا اوایل پائیز گرده افشانی می‌کنند. از گل‌ها هم، گیاهانی مثل شمعدانی و گل سرخ نیز حساسیت‌زا هستند. دانه‌های گرده درختان و علف‌ها در فصل بهار و تابستان از طریق باد منتشر و وارد بینی، چشم‌ها و ریه می‌شوند که می‌تواند منجر به عطسه، آبریزش چشم و خارش مجرای تنفسی شود.دراین میان بعضی افراد واکنش‌های جدی‌تری نشان می‌دهند که ممکن است کیفیت زندگی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. عدم درمان آلرژی می‌تواند منجر به آسم یا مسائل دیگری مثل سینوزیت و عفونت گوش در کودکان شود. البته علائم سرماخوردگی از علائم آلرژی براحتی قابل افتراق است زیرا سرماخوردگی علاوه بر افزایش ترشحات بینی و گلو با گرفتگی صدا، بیقراری و احساس ناخوشی و تب همراه است. علائم اصلی بیماری علائم اصلی بیماری، عطسه مکرر، گرفتگی یا آبریزش بینی، خارش و آبریزش چشم‌ها، احساس خارش در گلو، سقف دهان و گوش‌ها، کاهش تمرکز و احساس کسالت است. همچنین زمان بروز علائم بیماری ممکن است از اوایل بهار تا اواخر تابستان یا در فصل پاییز بر‌حسب گرده گیاهی و زمان معین گرده افشانی آن گیاه متفاوت باشد. اگرچه آلرژی بیماری خطرناکی نیست، می‌تواند مشکلات بسیاری را برای بیماران و هزینه زیادی را برای جامعه ایجاد کند. با آن که از هر پنج نفر یک نفر در طی زندگی خود دچار آلرژی می‌شود، خوشبختانه آلرژی‌ها بخوبی قابل تشخیص، پیشگیری و درمان هستند؛ بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند وقتی فردی برای اولین بار به آلرژی مبتلا می‌شود به پزشک مراجعه کند، همچنین وقتی بیماری مانع فعالیت فرد شده و وی موفق به یافتن علت آلرژی نشده و یا علائم آلرژی مزمن شود، در این صورت ممکن است به تست آلرژی نیاز داشته باشد. راه‌های رهایی زندگی مبتلایان به آلرژی بهاره دشوار است. شما نمی‌توانید از خانه خارج نشوید؛ حتی اگر هم بتوانید در خانه بمانید، مایل به انجام این کار نیستید، اما راه‌هایی وجود دارد که شما را کمتر در معرض گرده قرار می‌دهد تا بتوانید از هوای عالی بهار لذت ببرید. رایج‌ترین روش تشخیص علت آلرژی، انجام تست پوستی است که نشان می‌دهد فرد به کدام آلرژن‌ها حساس است و واکنش نشان می‌دهد. شاید موثرترین کاری که فرد می‌تواند انجام دهد این است که وقتی متوجه می‌شود مبتلا به آلرژی فصلی است از استشمام ذرات معلق جلوگیری کند. مخصوصاً در اوایل صبح در خانه بماند، همچنین پنجره‌های خانه و ماشین بسته باشد و در صورت امکان از هر گونه کارهای محرک در محیط باز مثل چمن‌زنی اجتناب کند.استفاده از ماسک در بهبود علائم حساسیت فصلی تا حدودی موثر است. همچنین داروهایی مانند اسپری‌های مورد استفاده از طریق بینی مثل کرومولین، استفاده از آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، دکونژستانت‌ها یا داروهای ضد احتقان و استفاده از اسپری بینی استروئیدی می‌تواند در درمان بیماری موثر باشد. البته مصرف هر گونه دارو باید با تجویز پزشک انجام شود. درمان به روش حساسیت زدایی: اگر به رغم پرهیز از عوامل حساسیت‌زا و درمان‌های دارویی، علائم شدید حساسیت در فرد باقی بماند، باید به روش خاصی نسبت به مثلاً گرده گیاهی عامل بیماری، حساسیت‌زدایی انجام شود. در این روش مقادیر کمی از عصاره استاندارد گرده گیاهی در طول یک دوره حدوداً سه ساله به فرد تزریق می‌شود تا نسبت به آن تحمل پیدا کند و آلرژی وی درمان شود. با تزریق عصاره استاندارد مواد آلرژی‌زای مختلف به داخل پوست و مشاهده واکنش حاصل می‌توان نوع ماده آلرژی‌زا را تعیین کرد. اما کارهای دیگری هم برای رفع حساسیت می‌توان انجام داد: اگر آلرژی بینی غیرفصلی دارید، چشم‌هایتان می‌خارد و آب ریزش بینی دارید، بهتر است تا زمان شروع علائم صبر کرده و بعد داروهایتان را شروع کنید. اما اگر می‌دانید آسم و آلرژی شما فصلی است دو هفته قبل از گرم شدن هوا و انتشار گرده‌های علف‌ها و درخت‌ها و چمن‌ها داروهایتان را شروع کنید. اگر محیط زندگی شما آب و هوای ملایمی دارد، این احتمال وجود دارد که در اوایل بهمن یا اسفند شاهد سرفه، آبریزش چشم و بینی و سردرد ناشی از آلرژی بینی (رینیت) باشید. برخی از مبتلایان به آسم، دوران سختی را می‌گذرانند چون آلرژی می‌تواند علائم ریوی را هم شعله‌ور کند. توصیه‌هایی برای افراد مبتلا به آلرژی به طورکلی می‌توان به برخی نکات بهداشتی برای پیشگیری از بروز و یا تشدید علائم بیماری در آغاز بهار و گرده افشانی در افرادی که سابقه آلرژی یا آسم دارند اشاره کرد. 1 - اگر علائم شما شدید است، برای تصفیه و تهویه هوای منزل از فیلتر استفاده کنید. پنجره‌ها را باز نکنید چون در این صورت گرده وارد خانه می‌شود و در تمام خانه پخش می‌شود. اگر دوست ندارید کوچکترین عامل آلرژی‌زا به محدوده خانه شما وارد شود، اثاثیه خانه را مرتب گردگیری کرده و کف خانه را با جاروبرقی تمیز کنید. 2 - تا اتمام فصل گرده افشانی لباس‌های خود را درمحیط آزاد قرار ندهید. خشک کردن لباس یا ملحفه‌ها در هوای آکنده از گرده استقبال از علائم آلرژی است. 3 - وقتی به خانه می‌آیید دوش بگیرید و موهایتان را بشویید. این کار باعث زدودن گرده‌ها شده و مانع از ورود آنها به تختخواب شما می‌شود. (اگر گرده‌ها وارد رختخواب شود در طول شب باعث آزار شما خواهد شد) 4- فعالیت خارج از خانه خود را بعد از ساعت 10 صبح انجام دهید. گرده افشانی معمولاً در صبح زود انجام می‌شود و تا قبل از 10 صبح بیشترین مقدار گرده در هوا پخش است. 5 - داروهای خود را دم دست بگذارید، روزهایی که باد می‌وزد گرده‌ها با باد پخش می‌شود و باعث تشدید علائم شما خواهد شد. 6 - در هوای طوفانی خود را در معرض جریان باد قرار ندهید و پنجره اتاق‌ها و خودرو بسته باشد. 7 - اتاق خواب و نشیمن را در سمت رو به آفتاب ساختمان انتخاب کنید و تعویض ملحفه‌ها، جارو و گردگیری به طور منظم انجام شود. 8 - از دود سیگار، آتش، هوای آلوده، بوهای تند مانند بوی سرخ‌کردنی‌ها، عطر، رنگ، بنزین، مواد شوینده و نیز گرد و غبار پرهیز کنید. 9 - حشرات مانند انواع سوسک‌ها را با سمپاشی و قارچ‌ها را با جلوگیری از نشت آب و رطوبت در ساختمان از میان بردارید. 10 - از تماس با سگ و گربه، پرندگان و سایر حیوانات اهلی و خونگرم خودداری کنید. 11 - نیش زنبور در افرادی که به آن آلرژی دارند خطرناک است، پوشیدن لباس‌های رنگارنگ و بوی عطر، زنبورها را به خود جذب می‌کند و شایعترین علت زنبورگزیدگی در کودکان راه رفتن با پای برهنه در طبیعت است. اگر به نیش زنبور آلرژی دارید باید حتما آمپول آدرنالین خود تزریق را همراه خود داشته باشید. 12 - اگر کودک شما به برخی مواد غذایی آلرژی دارد باید از مصرف آنها پرهیز شود. شایعترین غذاهای آلرژی زا، شیر گاو و لبنیات، تخم‌مرغ، غذاهای دریایی، آجیل (پسته، گردو، فندق، بادام و تخمه)، میوه‌‌های ترش و یا گرمسیری و ادویه‌جات هستند که پس از آزمایش طبق نظر پزشک متخصص ممکن است تعدادی از آنها تا مدتی پرهیز داده شود. 13 - داروهای ضدحساسیت، لوازم و اسپری‌های آسم و دستورالعمل‌های درمانی را در سفر و هنگام گردش نیز همراه داشته باشید. 14 - بدون تجویز پزشک، دارویی را مصرف نکنید، هر گونه حساسیت دارویی را به پزشک اطلاع دهید و از مصرف داروهای از تاریخ گذشته خودداری کنید. 15 بهتر است شما و بویژه کودکان از تماس نزدیک با افرادی که دچار سرماخوردگی هستند، سینوزیت درمان نشده دارند و یا سیگار می‌کشند خودداری کنید! جوانه‌های آلرژی درهرفصلی می‌روید همه افرادی که در سال‌های گذشته همزمان با بهار علائم آلرژی را تجربه کرده‌اند به این مساله آگاه هستند، لذا از پیش خود را برای مقابله با علائم آلرژی فصلی در بهار آماده می‌کنند. آلرژی‌ها در واقع افزایش حساسیت دستگاه ایمنی بدن نسبت به عواملی هستند که آنها را آلرژی‌ها (آنتی ژن، پادگن) می‌نامیم. شایعترین آلرژی‌ها از طریق هوا منتقل می‌شوند، مهم‌ترین آنها گرده‌های گیاهان و قارچ‌ها هستند که بسیاری از آنها در بهار یافت می‌شوند. میلیون‌ها نفر در کشور ما مبتلا به علائم آلرژی بهاره هستند که شایعترین آنها آلرژی بینی با علائم شایع عطسه‌های مکرر، گرفتگی، خارش و آب ریزش بینی است. البته برخی از بیماران علائم شدید تنفسی مانند سرفه‌های مکرر، خس خس و تنگی نفس پیدا می‌کنند که بیشتر به آسم مربوط می‌شوند؛ گرده‌ها در واقع سلول‌های نر گیاهان هستند که برای تکثیر به دست باد سپرده می‌شوند این ذرات در صورت ورود به مخاط تنفسی افراد مستعد آلرژی، سبب تحریک و ایجاد علائم می‌شوند. البته بر خلاف تصور عموم گرده‌های حساسیت‌زا کمتر به گل‌ها مربوط می‌شوند و غالبا ناشی از درختان، چمن‌ها، بوته‌ها و علف‌های هرز هستند که در فصل بهار بویژه گرده درختان عامل اصلی ایجاد آلرژی بیماران است. چراکه گرده‌های گل‌ها اغلب بزرگ هستند و لذا احتمال ورود آنها به مخاط تنفسی کمتر است و بیشتر توسط حشرات جابه‌جا می‌شوند. گرده‌افشانی درختان با توجه به آب و هوای هر منطقه می‌تواند از اواخر فصل زمستان تا اواخر بهار ادامه پیدا کند و طبیعی است که در هر منطقه تنوع گیاهی آن عوامل اصلی آلرژی‌زا را تعیین می‌کند.
