خواجه نصیر طوسی

«توسی» به این صفحه پیوند دارد. برای دیگر کاربردها به توسی (ابهام‌زدایی) بروید.

خواجه نصیرالدین طوسی
نقاشی خیالی
زادروز	شنبه 11 جمادی‌الاولی 597 قمری (5 اسفند 579) توس
درگذشت	دوشنبه 18 ذیحجه? 672 قمری (11 تیر 653) بغداد
آرامگاه	کاظمبن ‏47?62″ 30′ 48°شرقی ‏29?55″ 47′ 34°شمالی
محل زندگی	خراسان، قزوین، آذربایجان و بغداد
ملیت	ایرانی
پیشه	فیلسوف و دانشمند
سال‌های فعالیت	سده? هفتم قمری
لقب	استاد بشر و عقل حادی عشر
دوره	اوایل مغولان و ایلخانان
مذهب	اسلام، شیعه? اسماعیلی
مکتب	فلسفه مشایی
آثار	اخلاق ناصری، زیج ایلخانی و کتب و رساله‌های بسیاری به عربی و فارسی
فرزندان	صدرالدین علی، اصیل‌الدین حسن و فخرالدین احمد
گفتاورد	گر پیشتر از مرگ طبیعی مُردی، برخور که بهشت جاودانی بُردی

ابو جعفر محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین (زاده? 5 اسفند 579 در توس - درگذشته? 11 تیر 653 در بغداد) فیلسوف، متکلم، فقیه، دانشمند، ریاضیدان و منجم ایرانی^{[1][2][3][4][5][6][7]} شیعه سده هفتم است. کنیه‌اش «ابوجعفر» و به القابی چون «نصرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» شهرت دارد.^[8]

زندگی‌نامه

وی یکی از سرشناس‌ترین و متنفدترین شخصیت‌های تاریخ جریان‌های فکری اسلامی‌ست.علوم دینی و عقلی را زیر نظر پدرش و منطق و حکمت طبیعی را نزد دایی‌اش آموخت. تحصیلاتش را در نیشابور به اتمام رساند و در آنجا به عنوان دانشمندی برجسته شهرت یافت.

وی در زمان حمله مغول به ایران در پیش ناصرالدین، محتشم قهستان، به کارهای علمی خویش مشغول شد. در همین زمان اخلاق ناصری را نوشت. پس از مدتی به نزد اسماعیلیان در دژ الموت نقل مکان کرد، اما پس از حمله هلاکوی مغول و پایان یافتن فرمانروایی اسماعیلیان(635 ه.خ) هلاکو نصیرالدین را مشاور و وزیر خود ساخت، تا جایی که هلاکو را به تازش به بغداد و سرنگونی عباسیان یاری نمود.^[9]

خواجه نصیر الدین طوسی در 18 ذی الحجه 672 (قمری) هجری قمری وفات یافت، و در کاظمین دفن گردید.^[10]

فعالیت‌های علمی

رساله‌ای در باب اسطرلاب از خواجه نصیر، اصفهان 884 خورشیدی

وی سنت فلسفه مشایی را که پس از ابن سینا در ایران رو به افول گذاشته بود، بار دیگر احیا کرد. وی مجموعه آرا و دیدگاه‌های کلامی شیعه را در کتاب تجرید الاعتقاد گرد آورد.

او در مراغه رصدخانه‌ای ساخت و کتابخانه‌ای بوجود آورد که حدود چهل هزار جلد کتاب در آن بوده‌است.^[11] او با پرورش شاگردانی (همچون قطب الدین شیرازی) و گردآوری دانشمندان ایرانی عامل انتقال تمدن و دانش‌های ایران پیش از مغول به آیندگان شد.^[12]

وی یکی از توسعه دهندگان علم مثلثات است^[13] که در قرن 16 میلادی کتاب‌های مثلثات او به زبان فرانسه ترجمه گردید.

زادگاه و ولادت

در مورد زادگاه خواجه نصیرالدین طوسی اختلاف است بعضی کتاب‌ها و منابع پدر وی را «شیخ وجیه الدین محمد بن حسن» از بزرگان و دانشوران قم می‌دانند^[14] اما در بعضی منابع وی را زاده روستا‌ی جهرود ساوه می‌دانند^[15][16][17] که به همراه خانواده برای زیارت امام هشتم شیعیان به مشهد عازم می‌شود و پس از زیارت، در هنگام بازگشت به علت بیماری همسرش، در یکی از محله‌های شهر طوس مسکن می‌گزیند.و پس از چندی به درخواست اهالی محل علاوه بر اقامة نماز جماعت در مسجد، به تدریس در مدرسه علمیّه مشغول می‌گردد. خواجه طوسی در ایام اقامت پدر در آنجا در پانزدهم جمادی الاول سال 598 ق، متولد گردید. و پدرش با تفأل به قرآن کریم او را «محمد» نامید.^[18]

تحصیل